„IMPERIUM CIE WZYWA!” |
Witaj! Aktualnie znajdujesz się na stronie należącej do tzw. Cyklu Bojowianskiego zapoczątkowanego przez użytkownika Damian 121 odnoszącego się nie tylko do wielkiego Imperium Bojów, Władcy imperium Bojów i dzielnych Bojów od Boja począwszy, lecz także do nacji, osób i wydarzeń czasem zmyślonych całkowicie lub w pewnym stopniu historycznych, które w uniwersum Alternatywnej Historii wpłynęły w mniejszym większym stopniu na sytuacje zewnętrzną lub wewnętrzną celtyckiego państwa (np. Konflikt Bałkański)
Autor z jednej strony zachęca do edytowania i wzbogacania treści artykułów należących do cyklu o nowe wątki, ale też prosi o zachowanie "realistycznego" klimatu. Ave! |
Cian I (wg. Codexu Ogmy Cyan; wg. zapisów Mykssyńskich Cya: wg. Powieści w świecie Nie-tutejszym Cin; wg. Nowego Codexu Cinyeamph: wg. Roczników królewskich Cyyan; wg. Kroniki Bojowiańskiej Cysan) - legendarny władca i przywódca plemienia Bojów właściwych, których miał wyprowadzić z terenów nadczarnomorskich, by następnie osiedlić ich Bohemii w pobliżu góry Riph, gdzie znajdowała się jego mityczna siedziba. Założyciel dynastii Cian 'Dee. Mimo wymienienia go w jednym z najstarszych kodeksów prawnych w europie, postać Ciana pozostaje kontrowersyjna i nie-historyczna. Zanotowane informacje na jego temat z różnych źródeł pod wieloma względami się zgadzają, mimo iż ich autorzy często nie mieli ze sobą kontaktów. Analizując ich treść można dojść do wniosków, że Cian - jeśli istniał - pochodził z fantastycznej krainy Ariam Wadżro (tożsamej ze stepami nadczarnomorskimi) skąd odszedł ze swymi ludźmi i braćmi, przerażony panującym tam bezprawiem. Skierował się na północ, gdzie osiadł na górze Riph i mieszkał tam, jak biedak mimo bycia wodzem i osądzał spory swych poddanych. W najstarszych relacjach miał syna, któremu na swoją cześć nadał imię Cian II i braci, choć jedynym znanym z imienia był Lug. Napisy naskalne z jaskini Mykssyńskiej i późniejsi kronikarze przypisali mu ojca Boja, od którego ma wywodzić się nazwa "Bojowie" oraz żonę i matkę Ciana II - Ethlinn. Nie wiemy nic pewnego o jego wyglądzie zewnętrzym, choć najstarsza znana bojowiańska moneta zza czasów Ogmy przedstawia Ciana I, jako starca z długą, białą brodą, gęstymi włosami i ciemnymi oczami.
Etymologia imienia[]
Teoria dominująca[]
Pochodzenie imienia "Cian" nie jest oczywiste. Najczęściej uważa się, że "Cian" nie był pierwotnie imieniem, lecz tytułem, a dopiero wraz z upadkiem podziału rodzinnego wśród Celtów, utracił swe znaczenie stając się popularną nazwą wśród szlachetnie urodzonych mężczyzn. W tym wypadku ,,Cian" byłoby imieniem wywodzącą się od protoceltyckiego ,,Cah", który z kolei pochodzi od praeuropejskiego ,,jah" lub "eah" , które przeobraziły się w "Cah" na wskutek częstego zamienienia "e" i "j" na początku wyrazu w językach celtyckich. ,,Jah" było w czasach przedimperialnych i wczesnoimperialnych określeniem na męskiego członka rodu posiadającego legalne potomstwo i podlegającego władzy głowy rodzinny. Do dziś w Grecji na mężczyznę, który niedawno doczekał się dziecka mówi się "jah" lub "jahu". Tytuł "eah" jest nieco młodszy niż ,,jah" i odnosi się do uczestnika wojny, czy też po prostu konfliktu. Wraz z rozpadem języka praeuropejskiego i rozwinięciem się języka protoceltyckiego określenia ,,jah" i ,,eah" przeobraziły się w ,,Cah", które łączyły w sobie określenie mężczyzny przynależącego do rodu i członka konfliktu. Zgodnie z hipotezą niektórych językoznawców, ,,Cah" ostatecznie stało się imieniem "Cian", więc imię "Cian" oznacza męskiego przedstawiciela rod - a nawet szerzej - męskiego przedstawiciela rodu uczestniczącego w konfliktach, czyli wojownika.
Inne, mniej popularne teorie[]
Inni badacze mają własne zdanie na temat pochodzenia imienia "Cian". Według Marii Orzechowskiej - jak pisze w swej książce ,,Studia nad badaniami celtyszczyzny" - ,,... Źródło imienia założyciela dynastii 'Dee badacze w większości upatrują w praeuropejskiego określenia ,,jah" - "Męski członek rodziny, mężczyzna" lub ,,eah" - "Uczestik konfliktu; wojownik", choć czy nie lepiej po prostu wywieść go od protoceltyckiego ,,Cmyh", co oznacza "przybysz, nie-tutejszy"? Ja tak uważam.". Jej hipoteza została szybko odrzucona, gdyż - jak pisze znany celtysta Gregory Williams - ,,Nie możliwym jest przekształcenie się protoceltyckiego ,,Cmyh" w późniejsze ,,Cian", jak twierdzi Pani Orzechowska bowiem w języku protoceltyckim spółgłoska "m" może przekształcić się w samogłoskę "i" [...] tylko, jeśli końcówką wyrazu pochodnego jest "y" (np. prot-cel. Hmlly ("teren plemienny") = bohn. "Hill" ("Ziemia; gleba") itd.), a zamiana "Cmyh - Cian" do tej zasady się nie zalicza, gdyż "y" w "Cmyh" nie jest końcówką, tylko "h", co ostatecznie przeczy całej teorii polskiej celtystki.". Tacy naukowcy, jak pochodzenia żydowskiego polski akspert w dziedzinie starożytności Antoni Samuel Markowicz czy rosyjska celtystka Irena Chrobow przypominają, że Cian - zgodnie z legendami - nie pochodził z celtiańszczyzny, lecz przybył z Ariam Wadżro (tożsame ze stepami nadczarnomorskimi) więc jego imienia nie należy uznawać za proto-celtyckie, lecz Etruskie, Dackie, Trackie, a nawet prastepowieckie. Antoni Markowicz zwracał uwagę na dackie imię Prek, które po rozłożeniu na laksymy -*pr i -*ek i uprzedniej celtycyzacji utrzymujemy -*Ci i -*an, które po złożeniu dają... Cian. Chrobow zgadza się z tą teorią, jednocześnie jednak proponuje również dackie imię pochodzenia berberyjskiego Cain, które po rozłożeniu na -*Ca i -*in i bojanizacji również tworzy "Cian". Paweł Lechnicki w 1980 roku stwierdził najprościej, że "Ci" to w języku bojańskim "światło", a "an" robi tu za zdrobnienie typu "światełeczko, światłeczko, światłunio" i ,,Cian" jest zdrobnieniem od jakiegoś dłuższego imienia. Gregory William na wykładzie w Rzymie komentował te hipotezy następująco: ,,... Hipoteza Pana Markowicza miałaby sens, jednak nie jestem zwolennikiem przekształcania obcych wyrazów na dany język przez dzielenie ich wpierw na laksymy. Poza tym, Markowicz popełnił wielki błąd, gdyż popularne w starożytnej Dacji imię męskie to nie ,,Perk" tylko ,,Perǩk", co sprawia że teoria ta traci sens, bowiem bo celtycyzacji "Perǩk" otrzymujemy ,,Cikiak". W przypadku teorii Chrobow - jak mówiłem - nie uznaje tego typu sposób przekształcania [...] zaś Lechnicki chyba zapomniał, że końcówka -*an nie jest jakkolwiek cząstką zdrobniającą, a "Ci" w żadnym razie nie może oznaczać "światło", gdyż oznacza je wyraz "Ico".
Wspomnienia w źródłach[]
Codex Ogmy[]
„ |
|
” |
Wyryte napisy naskalne z jaskini Mykssyńskiej[]
„ |
|
” |
Powieści w Świecie Nie-Tutejszym []
„ |
|
” |
Nowy Codex[]
„ |
|
” |
Roczniki Królewskie[]
„ |
|
” |
Kronika Bojowiańska[]
„ |
|
” |