Hiuk, Hukt lub Hiukt (z duc. 
) - drugi legendarny chan Agafedytów sprzed ich wędrówki nad Morze Kaspijskie wzmiankowany przez anonimowego kronikarza w jego dziele - ,,Kronice Sekretów Najdawniejszych Agafedytów" sporządzonej w 800 roku p.n.e na dworze chana Chakabaja Starszego - szanowanego władcę, któremu udało się na krótki czas zatrzymać upadek Chanatu Ajnów. Historyczność Hiuka pozostaje dyskusyjna. Większość badaczy uważa go za postać fikcyjną, której pierwowzorem mógł być Hiukan aziep Sipamoaksa, brat przedostatniego ajnickiego władcy z dynastii Sipamoaksa, który dla nowej dynastii - w tym Chakabaja - był wzorem dla następnych chanów. Aktualny wówczas monarcha najpewniej chciał upamiętnić jego postać i rządy tworząc we współpracy z anonimem legendę o Hiuku, która wyreklamowałaby jednocześnie monarchie absolutną Hiukana, jako pozbawiony wad najlepszy z możliwych systemów sprawowania władzy i błędny pogląd odwiecznej przyjaźni Ajnów i Agafedytów. Z drugiej jednak strony szczegółowość jego rządów i informacje o jego błędnych decyzjach (które nie powinny znaleźć się w pro-monarszej propagandzie, jeśli rzeczywiście Hiuk był inspirowany Hiukanem) zdaniem części historyków mogą uwiarygadniać relacje zawarte w ajnickiej kronice tym bardziej, że starożytne ludy dużą wagę przykładały do zachowania pamięci o dawnych królach czy chanach. Poza tym istnienie władców przed panowaniem Duloka wydaje się być oczywiste biorąc dobrze zorganizowaną militarnie, gospodarczo i ekonomicznie ordę agafedycką w momencie inwazji na chanat sabiro-basirski w 2300 roku p.n.e. Takie przemiany nie mogły zajść za panowania jednego władcy, którym miał być historyczny Dulok.
Hiuk w "Kronice Sekretów Najdawniejszych Agafedytów"[]
Przed przejęciem władzy[]
Hiuk pojawia się na początku siódmej slei w pierwszej kiakle owego dzieła wspólnie ze swym starszym o rok bratem Ba-chanem, jako członek "szanowanego rodu wojowników", gdzie podane są lata jego życia (wg. kroniki 2629 - 2540 p.n.e). Później w dziewiątej slei napisano, że w wieku 20 lat aktywnie wspierał brata w trakcie walk z bandą Jataja, a w trakcie przegranej ofensywy miał stracić palec. Następna sleja informuje, że musiał poddać się dożywotniej banicji na zachód, jak inni uczestnicy nie udanego powstania przeciwko tyrani Czudzinów. Podczas, gdy po pięciu latach od wygnania brat odbudował utraconą wśród Utigurów pozycje u Kutigurów i wyruszył na wojnę obronną przeciwko Tatarom - Hiuk ponownie udzielił mu pomocy. Jednak według kronik próbując rozbić ordę tatarską przez popełnione błędy został otoczony przez wroga i o mało, co nie zginął w bitwie uratowany śmiałą szarżą Ba-chana, który ostatecznie pokonał Tatarów i uczynił z nich sługów Kutigurów. Nie znamy jego udziału w wielkiej bitwie nad Iżmą w następnym roku, gdy po zwycięskim starciu Jataj został obalony, a władzę nad Kutigurami, Utigurami i Tatarami przejął sam Ba-chan. Nowy chan powierzył wówczas 26-letniemu Hiukowi zadanie wychowanie syna założyciela dynastii Ba-chanów - pięcioletniego Ukę.
Chan Kutigurów, Utigurów i Tatarów[]
W 2560 roku p.n.e zmarł Ba-chan, a na następce wybrano jego 50-letniego wtedy młodszego brata. Tuż po przyjęciu władzy miał - zgodnie z kroniką - przenieść się do zamku Ukan i zrzec się opieki nad dorosłym już Uką, któremu przydzielił w 2559 p.n.e opiekuna Takiu, który wcześniej sprawował funkcje doradcze i miał przygotować młodzieńca do przejęcia władzy po śmierci stryja. W 2558 - po zatwierdzeniu na dobre swej pozycji wśród Utigurów i Tatarów - nie był w stanie przekonać do wielu siebie wypływowych Bakajów i zamożniejsze rodziny chłopskie, choć zyskał dużą popularność wśród pospólstwa w wyniku czego ci drudzy byli przez chana faworyzowani. Władca udowodnił to w 2557, gdy na zgromadzeniu ludowym powołał specjalnego Bakaja, który mógł zgłaszać chanowi uwagi uderzające w interesy i godność poddanych odnośnie do decyzji i planów wyższych warstw społecznych. Jednocześnie Hiuk starał się wzmocnić jedno władztwo kosztem osłabienia statusu wiecu i potężnych rodów, co było przyjmowane z entuzjazmem przez prostych ludzi, lecz nie przez Bakajów i ich zwolenników, którzy stawali się coraz bardziej otwartymi wrogami chana. Ten spróbował polepszyć swój wizerunek obiecując wprowadzenie, co tygodniowej wypłaty możnym pozyskanej w trakcie inwazji na inne ordy. Na początku 2556 p.n.e miał wypowiedzieć wojnę Czudom msząc się tym samym za wcześniejszą inwazje Tataja i sprzymierzył się w tym celu z Ajnami, którzy zaślubili go z ich królową - Elbegodorą, a ta jeszcze tego samego roku wydała mu na świat syna - Hiuk-gejta. Czudowie jednak wobec samej groźby utigursko-ajnickiego najazdu poddali się i zgodzili się na wysoki haracz dla obu stron wypłacany, co tydzień. Mimo niewątpliwego sukcesu - bakajowie związali wrogą dotychczasowej władzy frakcje założoną przez Siapsów, a do której zaczęli przyłączać się inni możni. W tym momencie Hiuk popełnił błąd i nie stłumił głosy opozycji - nie chcąc wyjść tym samym na tyrana i zdecydował się na długoletnią kampanie wśród Chazarów wypędzając ich północno-zachodnich koczowisk, które przekazał Utigurom.
Chan Utigurów, Ajnów i Czuktów[]
Utrata władzy nad Kutigurami, Czudami i Tatarami[]
Gdy jednak przybył do Ukanu w 2555 roku p.n.e - zastał niezażegnaną wcześniej rebelie na bardzo zaawansowanym stadium. Na czele opozycji stanął Uka i jego doradca Takiu, którzy oskarżyli chana o próbę zabójstwa prawowitego dziedzica tronu, aby usadowić na nim własnego syna i przeciągnęli na swą stronę następujące rody: Siapsów, Tabułejów, Czebagipów, Bakaładów, Jezbetjów i Mapingdasów. Potężna koalicja wygnała bezradnego Hiuka, a władcą Kutigurów i Tatarów okrzyknięto Ukę. Decyzji tej nie zaakceptowali Utigurowie, którzy uznali Ukiego za uzurpatora i dalej uznawali zwierzchność Hiuka. Ten początkowo nie mogąc zaakceptować powstałego z jego błędu stanu rzeczy - wyprawił się jeszcze tego samego roku na niedawnych poddanych. Pierwsze starcie wygrał i opanował część utraconego terenu, ale próba zdobycia Ukanu zakończyła się klęską i obie strony zmuszone były do zawarcia pokoju na mocy, którego Hiuk zaakceptował utratę władzy na zachodzie i oddał Ukiemu wszystkie zdobyte w pierwszym starciu pozycje, ale druga strona nie mogła pobierać już korzyści finansowych z haraczu wypłacanego przez podporządkowane ludy i rościć swe pretensje do ziem utigurskich. W między czasie Tatarzy uniezależnili się od Kutigurów - wykorzystując powstały wówczas chaos - oraz weszli w groźną koalicje z Chazarami, a całe zajście skusiło podległych Agafedytom Czudów do wypowiedzenie posłuszeństwa.
Wojny z Czudami, Chazarami i Tatarami[]
Szczęście jednak sprzyjało Hiukowi, gdyż w rok później zmarła jego władczyni-małżonka Elbegodora w trakcie porodu następnego syna w wyniku czego automatycznie jej mąż stał się chanem Ajnów i postanowił to wykorzystać. W 2554 roku p.n.e ponownie zaatakował Czudów - znowu zwyciężając i wypędzając Czudzinów z części ich ziem, które przyłączył do swej bezpośredniej domeny, a na resztę nałożył ponownie haracz - dwukrotnie większy, zaś w 2552 po długich przygotowaniach zaatakował z zaskoczenia koczowniczych Chazarów i Tatarów, którzy właśnie byli zaangażowani w wojnę z pierwszym monarchą chanatu sabirsko-basirskiego - Jezengajem. Wykorzystując ten fakt opanował wyludniony w wyniku wojny obszar pomiędzy rzeką Tobol, a Ishimem. Chazarska wyprawa przeciwko agresorą okazała się wielką porażką, a zachęcony sukcesem Hiuk już w następnym roku zajął całe chazarskie Zairtysze i przesiedlił w tym rejonie falę imigracyjną Ajnów, a Chazarzy koniec końców musieli zgodzić się na akceptacje zdobyczy Agafedytów i wypłacany, co miesiąc haracz w 2550 p.n.e. Mimo to ich sojusznicy - Tatarzy, pozostali nie ugięci i w 2549 złupili napadli na szczep utigurski, którego obrabowali. Gdy wieści dotarły do chana - natychmiast wypowiedział on wojnę Tatarom i jeszcze tego samego roku przekroczył rzekę Ural, lecz został pokonany w bitwie i odparty. Wiedząc, że potrzebuje pilnie sojuszu - oświadczył się w 2548 chanowej Czuktów, która po stracie męża znalazła się w bardzo trudnej sytuacji i po przyjęciu oświadczyn rozprawił się z buntem przeciwko chanowej noszącej imię Bolormaa. Po ślubie - w 2547 roku p.n.e potężna armia utigursko-ajnicko-czuktyjska rozbiła siły Tatarów, a oni musieli ponownie przyjąć zwierzchnictwo - tym razem utigurskie.
Ostatnie lata rządów[]
Ostatnie siedem lat jego rządów miały upłynąć pod znakiem sprawiedliwych i spokojnych rządów. Z racji swego wieku nie doczekał się z Bolormaą potomka, a jego jedynym synem i dziedzicem był Hiuk-gejt. Zmarł z przyczyn naturalnych w sędziwym wieku dożywając 89 lat.